Akçakoca Tarihi (Dia, Diaspolis, Akçaşar)
Dia[1], Sangarius ile Heraklea nehirleri arasında bulunan Hypius nehrinden 60 stadia doğuda Karadeniz kıyısında bugünkü Akçakoca‘nın yerinde kurulmuş bir liman kentinin adıdır. Bizanslı Stephanus ile Ptolemy’nin[2] Dia’sı Marcian’ın[3] Diospolis adıyla verdiği kent ile aynı olmalıdır.
1389 yılında Kudüs’ü ziyaret amacıyla Moskova’dan yola çıkan Smolenskli Ignacius ise Sinop, Amasra, Ereğli, Sakarya ve Şile’den üzerinden İstanbul’a gelirken, Haziran ayının 25’inde Diospolis, 27’sinde Karphia (Kerpe), 28’inde Fili ve Riva’dan geçtiğini belirtmiştir[4]. Akçakoca limanı tamamen kuzey rüzgârlarına açık olup, Osmanlı döneminde kereste ve odun için gelen gemilerin uğrak yeri olmuştur.
Diospolis’in Osmanlı fethi ile Akçaşar adını alması
1323’de Orhan Gazi’nin komutanlarından Akçakoca tarafından fethedilip, Osmanlı egemenliğine girmiş olduğu sanılan kentin adı önce Akçaşar, 18 yüzyılda Şar – Şehir, 1943’de Akçakoca olarak değiştirilmiştir. 1692’te dek Bolu Sancak Beyliği’ne bağlı bir voyvodalık olarak yönetilmiştir. Kent merkezinin 3 km batısında bir koy içerisinde halkın “Ceneviz Kalesi” olarak adlandırdığı kalenin hangi dönemde inşa edildiği belli değildir. Evliya çelebi 1640 yılında kentin 600 haneli, 40 kadar dükkân, pek çok cami, 3 han ve 1 hamam bulunduğunu, deniz kenarındaki depoların çam tahtası ve keresteler ile dolu olduğunu, geçmişte daha büyük ve önemli bir kent olmasına karşın Ahmet Han zamanında Kazaklarca yakıldığını bildirmiştir[5]. Bıjışkyan, 1817’de Akçeşar köyü olarak andığı yerleşimin adının vaktiyle beyaz binalarının uzakta görünüşe atfen verildiğine yormuştur[6].
Evliya Çelebi, 17. Yüzyılda yerleşik Müslümanlar olmalarına karşın Akçaşar halkını “Etrâk” olarak nitelemesi halkın yerli değil Türkmen kökenli olduğunu düşündürmektedir. Türkay, Kerameddinler adlı Yörük kabilesinin bölgeye yerleştiğini, Keramettinin mezarının ise, Orhan Gazi İlkokulu’nun 50 metre yakınında ve yolun sağında olduğunu, denizden görünüşü beyaz olduğu için Diaspolis’in adınının Akçaşar olarak değiştirdiklerini bildirerek Çelebi’nin ifadesini doğrulamıştır[7].
1923’da Cumhuriyetin ilanıyla Teşkilatı Esasiye kanununa göre Bolu vilayet, Düzce kaza yapılırken Akçaşehir de nahiye olmuş, 23 Haziran 1934’de ilçe haline getirilmiş, 7 Eylül 1934’de adı Akçakoca olarak değiştirilmiştir. Düzce iline bağlı olan Akçakoca ilçesi 1 belediye, 11 mahalle ve 43 köyden oluşmakta ve 2009 sayımına göre ilçe genelinde 38.354 (23.378 kent, 14.976 köy) yaşamaktadır.
Dia Sikkeleri
Dia kentinde MÖ 120-63 yıllarına tarihlenen ön yüzünde başı defne yaprakları ile süslenmiş Zeus arka yüzünde ise ayakları arasında yıldırımlar tutan bir kartal ve kentin adı ΔΙΑΣ yazısı bulunan ağırlıkları 6.65-9.14 gram arasında değişen tek bir bronz sikke tipinin basıldığı sanılmaktadır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] Yunanca Ὕπιος. Bugünkü Karasu deresi
[2] Yunanca Κίερος
[1] Yunanca Δῖα
[2] Ptolemy V.1
[3] Periplus, 70
[4] Majeska, 1984: 88; Ulugün, 2008: 20
[5] Evliya Çelebi, 2008: 85.
[6] Bışıkyan, 1998: 51
[7] Türkan, 1979: 507